paragraaf 2

Bovenloop, middenloop een benedenloop

 Het begin, de bron, van de Rijn ligt op ongeveer 2.300 m hoogte in de Zwitserse Alpen. Door Duitsland en Nederland stroomt de Rijn naar zee. Een rivier kun je meestal indelen in een bovenloop, een middenloop en een benedenloop.  Het eerste stuk van een rivier noem je de bovenloop. Vlak bij zijn bron is de Rijn een kleine, snelstromende bergbeek. Er komt steeds meer water in de bovenloop terecht doordat er neerslag valt en in het voorjaar en de zomer sneeuw en gletsjerijs smelten. De Rijn wordt daardoor een bruisende bergrivier . De rivier stroomt in de bovenloop snel doordat hier veel reliëf is. Het snelstromende water kan grote stenen meesleuren, maar ook fijner materiaal zoals zand en klei. Daardoor is er veel erosie en schuren rivieren in hun bovenloop dalen uit in de vorm van een V. Dat zijn v-dalen. De stenen, het grind en het zand botsen in stromend water op elkaar en worden zo steeds kleiner. Vanaf Basel stroomt de Rijn door een landschap met minder reliëf. Hierdoor stroomt het water minder snel. De Rijn kan nog steeds een dal uitschuren, maar legt op sommige plekken ook sediment, zoals grind en zand, neer. Dit deel van een rivier noem je de middenloop.  Vanaf Bonn en Keulen in Duitsland zijn er bijna geen hoogteverschillen meer in het landschap langs de Rijn. Hier gaat de middenloop over in de benedenloop. Door het vele water uit de zijrivieren is de Rijn een brede rivier geworden. Hij stroomt traag en maakt wijde bochten (figuur 9). Het water heeft te weinig kracht om grind mee te nemen. Dat zakt naar de bodem en blijft daar liggen. In Nederland, bij de monding van de Rijn, is het landschap vlak. Hier stroomt het water heel langzaam waardoor ook de kleinste deeltjes, zoals zand en klei, sedimenteren. In Nederland is dat elk jaar ongeveer 1 tot 2 mm. Dat lijkt weinig, maar na een paar duizend jaar liggen er metersdikke zand- en kleilagen.

Stroomgebied

 Door de Rijn stroomt gemiddeld 2.200 m3 water per seconde Nederland binnen (figuur 11). Dat is elke seconde een groot zwembad vol. Dit water komt niet alleen uit de Zwitserse Alpen, maar ook uit andere landen. Het stroomt via allerlei grotere en kleinere zijrivieren de Rijn in (figuur 9).
Het gebied van waaruit water naar een rivier stroomt, noem je het stroomgebied van die rivier. Omdat het water van de Rijn in Nederland zowel uit smeltwater als uit neerslag bestaat, noem je de Rijn een gemengde rivier. Er zijn ook gletsjerrivieren en regenrivieren.

De waterkringloop

Het water in de Rijn raakt nooit op. Dat komt doordat de Rijn een onderdeel is van de waterkringloop.
Door de warmte van de zon verdam er veel water uit zeeën en oceanen. Warme en vochtige lucht stijgt op en koelt af. Als lucht afkoelt, gaat de waterdamp condenseren en vormt waterdruppels. Die zie je als wolken. Met de wind komen vochtige lucht en wolken boven het land, en kan neerslag gaan vallen. Een deel daarvan blijft in de bergen liggen als sneeuw en ijs. Smelt- en regenwater kunnen de grond in zakken . Over het land, via rivieren en meren en door de grond stroomt smelt- en regenwater terug naar zee. Een deel van de neerslag die valt, zakt niet de grond in, maar verdampt.