Paragraaf 1

Hoe werkt een gletsjer.

Gletsjers ontstaan hoog in de bergen daar sneeuwt het in de winter en is het in de zomer zo koud dat het niet helemaal wegsmelt. Die blijft het hele jaar liggen, vaak op vlakkere stukken hoog in de bergen. Deze sneeuw noem je eeuwige sneeuw. Als die sneeuwlaag jaar na jaar dikker wordt, verandert de onderste laag sneeuw door de hoge druk van de sneeuwlagen erboven in ijs. Zo kan een steeds dikkere laag ijs ontstaan. Als die sneeuwlaag jaar na jaar dikker wordt, verandert de onderste laag sneeuw door de hoge druk van de sneeuwlagen erboven in ijs. Zo kan een steeds dikkere laag ijs ontstaan. Als de hoeveelheid ijs groot genoeg is, schuift het als een gletsjer van de berg naar beneden het dal in. De gletsjer komt dan in een gebied waar het warmer is. Het ijs smelt en er ontstaat een rivier. Hoog in de bergen komt er telkens nieuwe sneeuw en ijs bij. Daarom blijft de gletsjer almaar schuiven.  Een gletsjer is zwaar en schuift heel langzaam naar beneden. Daarbij neemt hij rotsblokken, stenen, steentjes, grind, zand en klei mee. Vanaf de hellingen rondom het ijs vallen er ook rotsblokken en stenen op de gletsjer. Onder het gewicht van het ijs worden grotere stenen vermalen tot grind en klei. De stenen die aan de onderkant van de gletsjer in het ijs gevangen zitten, schuren de rotsen net als schuurpapier. De gletsjer schuurt zo een breed en diep dal uit met steile bergwanden. Dit dal heeft de vorm van een U en heet daarom een u-dal. Het schuren van het landschap door ijs, maar ook door water of wind, noem je erosie.  De gletsjer werkt als een soort lopende band voor puin. In het ijs, onder het ijs, op het ijs en aan de zijkant wordt materiaal meegenomen. Als het ijs smelt, blijft dat puin achter. Al deze rotsblokken, stenen, grind, zand en klei noem je gletsjerpuin of morene. In het algemeen noem je materiaal dat meegenomen wordt door ijs sediment. Het neerleggen van dit sediment door ijs noem je sedimentatie.

De toekomst van gletsjers

Als het lange tijd heel koud is, tijdens een ijstijd, ontstaan er in berggebieden grote gletsjers. Je kunt dit goed terugzien in gebergten zoals de Alpen.  Als het lange tijd koud genoeg is, valt er veel sneeuw die blijft liggen. Dan ontstaan er gletsjers, die zo groot kunnen worden dat ze alle dalen opvullen. Alleen de hoogste bergpieken steken er nog bovenuit (figuur 5B). Als het dan weer langere tijd warmer wordt, verdwijnen de gletsjers. Dan kun je de U-dalen die door het ijs zijn uitgeschuurd, goed zien. De laatste 3 miljoen jaar was het af en toe koud en af en toe warmer op aarde . De gletsjers werden hierdoor groter en kleiner. In deze eeuw wordt het door de klimaatverandering steeds warmer. Daarom kun je de U-dalen die de gletsjers in de laatste ijstijd vormden, steeds beter zien.
Het lijkt erop dat al het gletsjerijs in de bergen de komende honderd jaar zal verdwijnen. In de Alpen worden de gletsjers elk jaar kleiner, doordat er steeds meer ijs afsmelt en er hoog in de bergen niet voldoende sneeuw blijft liggen.